พิเศษ(cso)
ลำโพงมิดเบสส์
"ข้อสำคัญ หากคุณเผลอเปิดวอลูมมากเกินไป จนได้ยินเสียงดนตรีผิดเพี้ยน หรือเกิดเสียงดังผิดปกติ ควรรีบลดวอลูมลงทันที"
หลายท่านอาจสงสัยว่า ลำโพงมิดเบสส์ คือลำโพงประเภทไหน ทำหน้าที่อะไร ? เพราะว่ามันไม่ค่อยจะมาเดี่ยวๆ ต้องมีคู่หูเป็นลำโพงเสียงแหลม อย่างทวีเตอร์มาด้วยเสมอ ฉบับนี้เราจะมาเจาะลึกถึงลักษณะ และหน้าที่การทำงานของมันกัน
ลำโพงมิดเบสส์ คือ ลำโพงเสียงกลาง/เบสส์ ทำหน้าที่ตอบรับความถี่ในย่านเสียงเบสส์ หรือเสียงต่ำในระดับหนึ่ง ต่อเนื่องถึงเสียงกลาง หากคุณได้ลำโพงมาเป็นชุด คงจะพิจารณาได้ว่า ตัวไหนเป็นลำโพงมิดเบสส์ แต่หากมาเดี่ยวแบบยูนิท จะมั่นใจได้หรือไม่ สิ่งที่กำหนดประเภทของมัน คือ ขนาดกรวย และหน้าที่การทำงาน หรือ ช่วงความถี่ที่ตอบสนองได้ดี
ขนาดของกรวย ลำโพงมิดเบสส์มีให้เลือกตั้งแต่ 4" จนถึง 8" ทีเดียว แต่ที่เห็นโดยทั่วไป และได้รับความนิยม คือ ขนาด 5"-6 1/2" ส่วนความถี่ตอบสนองจะอยู่ในช่วงประมาณ 60-5,000 HZ จุดตัดความถี่แบนด์พาสส์ มักกำหนดให้มีช่วงความถี่ 200-4,000 HZ หากในระบบไม่ได้เพิ่มเติมซับวูเฟอร์ จะปล่อยฟแลทสัญญาณในช่วงความถี่ต่ำ ก็สามารถทำได้ ซึ่งลำโพงประเภทนี้จะตอบสนองความถี่ต่ำๆ ได้ถึง 40 HZ แต่ระดับเสียงที่ต่ำกว่า 60 HZ จะลดระดับลงไป
ลำโพงที่มีลักษณะใกล้เคียงกับมิดเบสส์ คือ ลำโพงวูเฟอร์ และมิดเรนจ์ โดยวูเฟอร์จะทำหน้าที่คล้ายๆ กัน ตอบสนองความถี่ได้กว้างกว่า และลงได้ลึกในช่วงความถี่ต่ำ หลายคนจึงเหมารวมว่าเป็นลำโพงประเภทเดียวกัน ส่วนมิดเรนจ์ เป็นลำโพงเสียงกลาง ที่ออกแบบมาเพื่อตอบรับเสียงกลางโดยเฉพาะ มีขนาดที่เล็กกว่าประมาณ 2 1/2"-4" เท่านั้น ส่วนใหญ่จะมีให้เห็นกัน ในชุดลำโพงประเภทแยกชิ้น 3 ทาง
ส่วนประกอบที่สำคัญ
ส่วนประกอบที่สำคัญของลำโพงมิดเบสส์ เริ่มจากโครงสร้างของลำโพง หรือบาสเกท (BASKET) จะมีอยู่ 3 แบบ แบบแรกเป็นโลหะปั๊มขึ้นรูป เป็นเหล็ก หรือโลหะผสมปั๊มขึ้นเป็นโครง และชุบ หรือพ่นสี ข้อดี ต้นทุนต่ำ น้ำหนักเบา แกร่งคงรูป ทนทาน ข้อเสีย ไม่สวย อาจบิดงอ และเกิดสนิมได้ แบบที่ 2 อลูมิเนียม ไดคาสต์เฟรม เป็นการหล่อ หรือฉีดขึ้นรูป ด้วยอลูมิเนียม ข้อดี สวย แกร่ง ทนทาน ข้อเสีย ต้นทุนสูง น้ำหนักมากกว่าแบบแรก และอาจแตกหักได้ แบบที่ 3 สารสังเคราะห์ผสม เช่น ABS ฉีดขึ้นรูป ข้อดีน้ำหนักเบา ไม่เป็นสนิม ข้อเสีย ไม่แข็งแรง และอาจบิดงอ
วัสดุกรวย (CONE) โดยทั่วไปจะเป็นกระดาษ มีทั้งแบบอัดขึ้นรูป ลักษณะเรียบ คงรูป ทนทาน เสียงที่ได้จะออกกระชับ เป็นตัว ส่วนแบบขึ้นรูปธรรมดา ลักษณะด้านใต้ไม่เรียบ หรือเป็นผิวคางคก จะให้เสียงเบสส์ได้เป็นธรรมชาติกว่า กรวยที่ได้รับความนิยม และผลิตได้ง่ายเป็นจำนวนมาก คือ โพลีพโรไพลีน (POLYPROPYLENE) ตอบสนองเสียงเบสส์ทั่วไปได้ดี อีกประเภทเป็น ฉีดขึ้นรูป (INJECTION) ด้วยวัสดุผสม สำหรับกรวยประเภทอื่นๆ ได้แก่ เคฟลาร์ (KEVLAR) คาร์บอนไฟเบอร์ (CARBON FIBER) กรวยโลหะ หรือนำวัสดุประเภทต่างๆ มาประกบกันแบบแซนด์วิช ซึ่งจะให้ลักษณะเสียงที่แตกต่างกันไป
เซอร์ราวน์ด โดยทั่วไปลำโพงมิดเบสส์ จะเลือกใช้แบบยาง (BUTYL RUBBER) ซึ่งมีลักษณะพิเศษ คือ คงรูป ทนทาน ตอบรับการกระพือของกรวยได้อย่างต่อเนื่อง ทุกจังหวะความเร็ว
วัสดุประเภทอื่นๆ อาทิ โฟม ใยไหมอัดขึ้นรูป หรือกระดาษ นานๆ จะมีให้เห็นกัน สำหรับประเภทโฟมมักใช้กับซับวูเฟอร์ส่วนประกอบอื่นๆ ที่มีความสำคัญไม่แพ้กัน คือ สไปเดอร์ วอยศ์คอยล์ และแม่เหล็ก ซึ่งจะทำงานร่วมกันกับกรวยของลำโพง สไปเดอร์ที่ลอนใหญ่ แข็ง มีผลต่อเสียงที่กระชับ ตอบรับเสียงเบสส์หนักๆ ได้ดี ส่วนลอนกลาง เล็ก นุ่ม มีผลต่อเสียงเบสส์ที่นุ่มนวล เป็นธรรมชาติ วอยศ์คอยล์ที่ดีต้องทนความร้อนสูง ขนาดของแม่เหล็กมีผลต่อการทนกำลังขับ ขนาดแปรผันโดยตรงกับตัวเลขวัตต์ บางค่ายเลือกใช้แม่เหล็กเหลว (NEODYMIUM) ซึ่งให้เส้นแรงแม่เหล็กมากกว่าแม่เหล็กธรรมดา (FERRITE) 10 เท่า ใช้พื้นที่ด้านท้ายลำโพงน้อย แต่ก็ทำให้ต้นทุนสูงตามไปด้วย
ประสิทธิภาพ
วิศวกรแต่ละค่าย ต่างผลิตลำโพงมิดเบสส์ออกมา ให้มีลักษณะเฉพาะแตกต่างกัน การทำงานที่ดี คือ ตอบสนองความถี่ในช่วงเสียงเบสส์ ได้อย่างต่อเนื่องถึงเสียงกลาง มีความชัดเจนเป็นธรรมชาติ เหมือนต้นฉบับ หลายค่ายพยายามจะผลิตลำโพงมิดเบสส์ออกมา ให้ทำหน้าที่ได้ครบ คือ เป็นเหมือนซับวูเฟอร์ในตัว แต่เมื่ออัดเล่นไปนานๆ ก็จะเกิดปัญหาเสียงเบสส์ แตกพร่า บวมเบลอ
ดังนั้นการทำงานที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด คือ ให้ลำโพงตอบรับช่วงความถี่ได้อย่างเต็มที่ ที่ออกแบบมาให้รองรับได้ เช่น ออกแบบมามีค่าความถี่ตอบสนอง 63-5,500 HZ ก็ไม่ควรป้อนความถี่ที่ต่ำ หรือมากกว่านั้นเข้าไป ออกแบบมามีตัวเลขวัตต์ ทนกำลังขับ 50 วัตต์/ข้าง ก็ไม่ควรอัดเล่นเกินกว่านั้น เป็นต้น ข้อสำคัญ หากคุณเผลอเปิดวอลูมมากเกินไป จนได้ยินเสียงดนตรีผิดเพี้ยน หรือเกิดเสียงดังผิดปกติ ควรรีบลดวอลูมลงทันที
การฟังเสียง
ลำโพงมิดเบสส์ที่ดี ต้องให้เสียงเบสส์ได้พอประมาณ ไม่จำเป็นต้องลงลึก มวลเบสส์ต่ำแบบซับวูเฟอร์ หรืออัดได้หนักหน่วง เต็มกำลัง แต่ควรให้เนื้อหาเบสส์ทั่วไปที่ดี กระชับเป็นตัว หยุดสนิท แยกแยะได้ ฟังออกได้ง่าย ส่วนเสียงกลาง ต้องให้เนื้อเสียงร้องที่ชัดเจนตามต้นฉบับ เสียงร้องเปิดปากทั้งชาย/หญิง ไม่ผิดเพี้ยน เสียงประสาน หรือดนตรีในช่วงเสียงกลาง ต้องกลมกลืน และเมื่อคุณตั้งใจฟัง จะมีความรู้สึกว่า ฟังออกได้ง่าย มีตำแหน่ง ได้ทั้งมิติ และเวทีเสียงที่สมจริง
สรุป
ลำโพงมิดเบสส์ จัดเป็นส่วนสำคัญ แม้จะซ่อนอยู่ในแผงประตู แต่ก็ให้เสียงกลาง/เบสส์ได้ อย่างมีประสิทธิภาพ เป็นตัวประสานงานร่วมกับทวีเตอร์ และซับวูเฟอร์ได้ดี ตอบสนองเสียงร้องชัดเจน ได้อรรถรส ดังนั้น เมื่อรู้จักลำโพงมิดเบสส์ เข้าใจถึงส่วนประกอบ ประสิทธิภาพ และฟังเสียงกลาง/เบสส์เป็น คุณก็สามารถเลือกชุดลำโพง ให้เหมาะสมกับรถได้อย่างลงตัว
เรื่องโดย : กองบรรณาธิการ
นิตยสาร 409 ฉบับเดือน กันยายน ปี 2555
คอลัมน์ Online : พิเศษ(cso)
ลิงค์สำหรับแชร์ : https://autoinfo.co.th/article/87358