พิเศษ(cso)
วัสดุลำโพง กับอรรถรสในการฟังเพลง
สำหรับนักเล่นเครื่องเสียงแล้ว เป็นที่ทราบกันดีว่า วัสดุของลำโพง จะส่งผลโดยตรง กับคุณภาพของเสียงดนตรี ซึ่งบรรดาวิศวกรของผู้ผลิตเครื่องเสียงแต่ละค่าย ต่างก็พัฒนาแบรนด์ลำโพงของตนเองในแต่ละรุ่น ให้มีรูปแบบเฉพาะตัว เพื่อความโดดเด่นเหนือคู่แข่ง
ฉบับนี้จึงเป็นเรื่องเกี่ยวกับวัสดุส่วนต่างๆ ที่ส่งผลต่อคุณภาพเสียงของลำโพง ซึ่งที่ต้องเน้นกันเป็นพิเศษ คือ กรวยของลำโพง ที่ส่งผลโดยตรง ซึ่งวัสดุแต่ละชนิดให้น้ำเสียงต่างกันอย่างไร ต้องมาดูกัน
กรวย
เป็นวัสดุที่ส่งผลโดยตรงกับลักษณะเสียงที่ออกมา จากการกระพือที่ทำให้เกิดเสียงขึ้น แต่ละค่ายต่างก็คิดค้นวัสดุที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ เพื่อเน้นคุณภาพเสียงให้เป็นไฮเอนด์มากที่สุด ทำให้มีกรวยประเภทต่างๆ ออกมามากมาย แต่โดยทั่วไปแล้ว วัสดุกรวยจะแบ่งออกดังนี้
กระดาษ เป็นวัสดุกรวยที่ได้รับความนิยม และเป็นต้นตำรับของกรวยลำโพง ก่อนที่จะมีสารสังเคราะห์ต่างๆ เกิดขึ้น ในอดีตการผลิตไม่ยุ่งยาก คล้ายๆ กับการทำกระดาษ จึงทำให้เกิดกรวยกระดาษขึ้นรูป (NON PRESSED PAPER CONE) สังเกตได้จากผิวที่ตะปุ่มตะป่ำด้านล่าง ซึ่งเกิดจากการปล่อยให้ขึ้นรูปเอง กรวยประเภทนี้จะให้คุณภาพเสียงได้เป็นธรรมชาติ ชัดเจนสมจริงตามต้นฉบับ และยังให้เสียงเบสส์ที่นุ่มลึก ปัจจุบันลำโพงไฮเอนด์ส่วนใหญ่จะเน้นวัสดุประเภทนี้
กรวยกระดาษอัดขึ้นรูป เป็นกรวยที่ได้รับความนิยมเช่นกัน การผลิตต้องใช้เครื่องอัดแรงดันสูง เพื่อให้กระดาษเป็นรูปกรวย สังเกตได้จากผิวทั้ง 2 ด้านที่เรียบ หรือเป็นลายต่างๆ แทนผิวที่ตะปุ่มตะป่ำ ผลิตได้เร็วเป็นปริมาณมากๆ จึงเป็นที่นิยมของผู้ผลิต น้ำเสียงยังคงความเป็นธรรมชาติ มีความกระชับมากขึ้น แต่ลูกนุ่มลึกเป็นรองกรวยกระดาษแบบขึ้นรูป
โพลีโพรไพลีน เป็นกรวยที่ได้รับความนิยมมาก เนื่องจากเป็นวัสดุที่มีคุณสมบัติคล้ายกระดาษ และยังมีความทนทานมากกว่า ไม่กลัวความชื้น สามารถอัดเล่นได้เต็มพิกัด อีกทั้งขั้นตอนการผลิตง่ายด้วยเครื่องฉีด และปั๊ม เป็นจำนวนมาก เสียงที่ได้จะตอบรับทุกรูปแบบ จัดเป็นกรวยอเนกประสงค์ และได้รับความนิยมมากทีเดียว
เคฟลาร์ เป็นวัสดุสังเคราะห์อีกประเภทหนึ่ง ที่เริ่มมีการผลิตในระยะหลัง เพื่อสร้างความแตกต่างในด้านน้ำเสียง มีความแข็งแรงคงทน และให้เสียงเบสส์มีพลัง เสียงกลางชัดเจน ลักษณะของเสียงจะฉับไวจัดจ้าน ส่วนมากจะเป็นสีเหลือง มีทั้งถักทอ และขึ้นรูปทั้งชิ้น
คาร์บอนไฟเบอร์ เป็นวัสดุที่ได้รับความนิยมในช่วงหนึ่ง ที่โดดเด่นเป็นเสียงเบสส์ มีเนื้อหาฟังออกง่ายและยังกระชับฉับไว เสียงกลางขึ้นได้ในโทนสูง มีความทนทาน ส่วนมากจะเป็นสีเทา หรือดำ ออกเงาๆมีทั้งฉีดขึ้นรูป และสานขึ้นรูป
ไฟเบอร์กลาสส์ เป็นวัสดุที่มีคุณสมบัติคล้ายๆ กับเคฟลาร์ ให้น้ำเสียงในโทนเดียวกัน กับเสียงเบสส์มีพลัง กระชับฉับไว เสียงร้องสดชัด ส่วนมากจะนำมาทำเป็นรูปรังผึ้ง หรือแบบถักทอ 2 ชั้น ได้รับความนิยมไม่แพ้กัน
อินเจคชัน เป็นวัสดุกรวยประเภทฉีดขึ้นรูป มีลักษณะคล้ายๆ กับพลาสติค เป็นวัสดุสังเคราะห์ ขึ้นอยู่กับวิศวกรของแต่ละค่าย ว่าจะเลือกใช้ส่วนผสมแบบใด เพื่อให้ลักษณะของกรวยมีรูปแบบเฉพาะ และให้คุณภาพเสียงเฉพาะตัว ซึ่งหากกรวยบางให้ตัว ก็จะออกมาพลิ้วใส นุ่มนวล และถ้ากรวยหนาคงรูปจะมีความกระชับสดชัด
โลหะเป็นวัสดุกรวยที่พัฒนาถึงขีดสุด เพื่อตอบรับกับแนวดนตรีแนวใหม่ สนุกสนาน และมีเสียงดนตรีใหม่ๆ เข้ามาร่วมด้วย มีทั้งใช้เป็นโลหะทั้งชิ้น แต่ที่นิยมกันจะเป็นการนำโลหะมาเคลือบบนวัสดุเดิมเพื่อให้มีความคงทน ให้ตัวมากขึ้น
เดิมทีแนวความคิดในด้านการฟังดนตรี จะเลือกวัสดุกรวยไปตามเครื่องดนตรี โดยกรวยที่มีลักษณะนุ่มจะเหมาะกับเสียงเบสส์ลึกๆ เสียงกระเดื่องเบาๆ กรวยที่หนาคงรูปจะเหมาะกับชิ้นดนตรีที่ให้ความกระชับอย่างสแนร์ กีตาร์ริธึม หรือกรวยโลหะเหมาะกับเครื่องดนตรีโลหะ อย่างเครื่องเป่าต่างๆ เป็นต้นแต่ในปัจจุบัน วัสดุกรวยแต่ละประเภทสามารถตอบสนองเสียงดนตรีได้หลากหลายมากขึ้น
เซอร์ราวน์ด
เป็นส่วนประกอบสำคัญของกรวย ยึดขอบกรวยด้านบนกับโครงสร้าง ให้ความยืดหยุ่น ไปตามจังหวะการกระพือ ซึ่งรองรับงานหนักมาก โดยทั่วไปมีอยู่ 2 ประเภท คือ ยาง เป็นวัสดุที่ได้รับความนิยม กับลำโพงที่มีขนาดเล็กตั้งแต่ 3"-7" และยังนำไปผลิตซับวูเฟอร์ด้วย โดยเพิ่มความหนามากขึ้น เพื่อให้รองรับการกระพือของกรวย ขณะตอบรับเสียงเบสส์อย่างหนักหน่วง วัสดุอีกประเภทที่นิยมนำมาทำเซอร์ราวน์ดคือ โฟม โดยเฉพาะกับซับวูเฟอร์ทั่วไป มีคุณสมบัติให้ความกระชับ ตอบรับได้รวดเร็วทุกจังหวะ และมีอายุการใช้งานยาวนาน ไม่แปรสภาพไปตามภูมิอากาศ
สไปเดอร์
ส่วนประกอบที่สำคัญไม่ต่างไปจากเซอร์ราวน์ด ทำหน้าที่ยึดส่วนด้านล่างของกรวยกับโครงสร้าง ให้ขยับขึ้นลงในแนวดิ่ง และไม่ให้ไปโดนตัววอยศ์คอยล์ขณะทำงาน วัสดุทั่วไปจะเป็นใยสังเคราะห์อัดขึ้นรูปให้เป็นลอน 4 รูปแบบ คือ เล็ก กลาง ใหญ่ และแบบแฟลทหรือเรียบ มีความยืดหยุ่น 3 ระดับ คือนุ่มนวล ระดับกลาง และแข็ง ซึ่งช่วยให้ลักษณะการขยับแตกต่างกัน อีกหน้าที่ของสไปเดอร์ คือ ยึดสายลำโพงจากขั้วต่อสายไปยังวอยศ์คอยล์ โดยลำโพงที่เน้นรายละเอียดในการผลิตจะใช้สายแพแบนๆ พาดผ่านไปตามสไปเดอร์
โครงสร้าง
โครงสร้างของลำโพง (BASKET) ที่เห็นมีผลิตกันอยู่ ก็มีด้วยกัน 3 ประเภท คือ ไฟเบอร์ โลหะปั๊มขึ้นรูป และอลูมิเนียมไดคาสต์เฟรม สิ่งสำคัญในการเลือกวัสดุโครงสร้าง ขึ้นอยู่กับความแข็งแรง และน้ำหนักของลำโพงเป็นหลัก
โลหะปั๊มขึ้นรูป เป็นโครงสร้างที่ได้รับความนิยมมากที่สุด มีให้เห็นกันตั้งแต่ลำโพงขนาดเล็กๆ ไปจนถึงซับวูเฟอร์ทีเดียว ข้อดีคือ น้ำหนักเบา มีความแข็งแกร่งทนทาน ขึ้นรูปการผลิตได้ง่าย และทำให้การติดตั้งง่ายตามไปด้วย แต่ละค่ายจะมีเทคนิคการปั๊มรูปแบบที่ต่างกัน เพื่อความลงตัวกับวัสดุอื่น และความแข็งแรง เช่น พับขอบ หรือเพิ่มความหนาของโลหะ
อลูมิเนียมไดคาสต์เฟรม เป็นวัสดุที่แข็งแกร่งทนทาน และสร้างภาพลักษณ์ให้กับลำโพงได้ดี สามารถเล่นลวดลายต่างๆ ได้แบบไดมอนด์คัท สังเกตได้จากลำโพงไฮเอนด์ชั้นนำหลายค่าย ที่เลือกใช้วัสดุประเภทนี้ ข้อดี คือ สามารถอัดเล่นได้เต็มพลัง โดยไม่มีอาการสั่นเครือ และสามารถติดตั้งแบบโชว์ท้ายแม่เหล็กได้
ไฟเบอร์ เป็นการฉีดขึ้นรูปจากสารสังเคราะห์ คล้ายๆ พลาสติค แต่มีความเหนียว และทนทานมากกว่าไม่เปราะหรือแตกหักง่าย ข้อดีคือ น้ำหนักเบา แปรสภาพตามอุณหภูมิได้น้อย สามารถขึ้นเป็นรูปต่างๆได้ง่าย เพื่อให้เข้ากับส่วนประกอบอื่นๆ และติดตั้งได้ง่ายในทุกตำแหน่ง ปัจจุบันมีไม่กี่ค่ายที่ยังคงเลือกใช้วัสดุประเภทนี้ แต่ความทนทานจะสู้วัสดุประเภทโลหะไม่ได้
โดมทวีเตอร์
เป็นส่วนประกอบที่ต้องพิจารณาร่วม ในชุดลำโพงกลาง/แหลมทั่วไป ทั้งแบบโคแอกเซียล และแกนร่วมซึ่งให้ช่วงความถี่ในโทนเสียงแหลมโดยตรง วัสดุที่ใช้แยกเป็น 2 ประเภทคือ ซอฟท์โดม และฮาร์ดโดมซึ่งให้ลักษณะของเสียงตามวัสดุ
ซอฟท์โดม เป็นวัสดุที่เมื่ออัดขึ้นเป็นโดมแล้ว ยังให้ความยืดหยุ่น คืนตัวได้ ที่นิยมกันเป็นใยไหมถักขึ้นรูป เคลือบสารสังเคราะห์ เพื่อให้มีความคงทนมากขึ้น จะให้ลักษณะของเสียงนุ่มนวล พลิ้วใส มีรายละเอียดดี ให้ทิศทางของเสียงเป็นมุมกว้าง
ฮาร์ดโดม เป็นวัสดุที่คงรูป คืนตัวได้น้อย หรือไม่หากกดลงไป ก็จะยุบอยู่อย่างนั้น ที่นิยมนำมาผลิตเป็น ไมลาร์ ไททาเนียม และอลูมิเนียม ให้ลักษณะของเสียงแหลมที่จัดจ้าน บาดลึก มีความสดชัด ให้ทิศทางของเสียงที่แม่นยำ ตามตำแหน่งการติดตั้งแบบ ON AXIS โดยชุดลำโพงที่มีโดมทวีเตอร์แบบนี้ ตัวพาสสีฟ ครอสส์โอเวอร์ มักจะมีวงจรลดระดับเสียงแหลมมาให้ด้วย
บทสรุป
วัสดุของลำโพงนั้น มีผลกับลักษณะของเสียงดนตรี และทำให้ดอกลำโพงนั้น มีบุคลิกแตกต่างกันไปสิ่งสำคัญคือ การเลือกให้ตรงกับการใช้งาน ในแนวดนตรีที่ชอบ เพื่ออรรถรสการฟังเพลงอย่างสมบูรณ์แบบ ซึ่งในครั้งนี้คงจะเป็นประโยชน์ต่อแฟนๆ ไม่มากก็น้อยครับ
เรื่องโดย : ชูศักดิ์
ภาพโดย : อินเตอร์เนท / ช่างภาพ
นิตยสาร 409 ฉบับเดือน มิถุนายน ปี 2549
คอลัมน์ Online : พิเศษ(cso)
ลิงค์สำหรับแชร์ : https://autoinfo.co.th/article/54985