สงกรานต์บานฉ่ำ

มรดกไทยมีกี่อย่าง กระทรวงวัฒนธรรมน่าจะเป็นผู้ตอบได้ แต่มรดกไทยอย่างหนึ่งซึ่งผมเห็นว่ายังสามารถครองใจคนไทยอยู่ได้โดยไม่ต้องเปลืองแรงสั่งสอนหรืออบรมกันมาก ก็คือ เทศกาลสงกรานต์ งานฉลองเทศกาลอะไรก็ตามทีเถิด ผมยังเห็นว่า งานฉลองเทศกาลสงกรานต์นั้นคนในประเทศไทยสนุกสนานกันถ้วนทั่ว ไม่ว่าจะเป็นคนไทยโดยกำเนิด คนไทยเชื้อสายจีน คนไทยเชื้อสายอีสาน คนไทยเชื้อสายใต้ คนไทยเชื้อสายภูเขา แล้วก็ยังมีคนที่อยู่ในไทยระหว่างเทศกาลอีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นคนเชื้อชาติใด ภาษาใด คนเหล่านี้จะชวนกันออกมาฉลองงานสงกรานต์โดยไม่ต้องนัดหมาย เต็มถนน เต็มพื้นที่และทุกภาคของประเทศ สาดน้ำเล่นสงกรานต์กันแบบไม่มีใครสนใจจะทำสถิติว่าใช้น้ำเปลืองไปเท่าไรลิตร ? เทศกาลสงกรานต์ เป็นเทศกาลเดียวที่ราชการหยุดงานติดต่อกันมากถึง 3 วัน ถือเป็นเทศกาลของไทยอย่างจริงๆ จังๆ รวมเหมาเป็น วันผู้อาวุโสแห่งชาติ วันครอบครัวและเป็นวันเถลิงศกใหม่ไทยอย่างในปีนี้ก็เป็นวันเถลิงศกปีระกา ในการฉลองสงกรานต์นั้น สิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ก็คือ เหล้า คนไทยเรานั้นถ้ามีการฉลองเมื่อไรเป็นต้องกินเหล้า จะห้ามไม่ให้กินเหล้าคงไม่สำเร็จเพราะไม่รู้จะเรียกว่าเป็นการฉลองงานได้อย่างไรถ้าไม่มีการตอกเหล้าเป็นหลัก และคนเราเมื่อกินเหล้าเข้าไปแล้ว อุบัติเหตุก็ต้องมีเป็นธรรมดา เพราะคนที่กินเหล้าในงานฉลองนั้นไม่ได้กินเพื่อสุขภาพสักเป๊กสองเป๊ก แต่เล่นกินเป็นขวดและกินหลายที่หลายทาง แถมยังหลายวัน อยู่ที่บ้านตัวเองก็กินเหล้า ออกจากบ้านขี่รถเครื่องออกไปบ้านญาติ ไปบ้านพี่น้อง ก็ต้องกินเหล้าไม่รับแก้วเหล้ามากินก็อาจกลายเป็นว่า ดูถูกกันหรือไง ไม่เคารพนับถือกันหรืออย่างไร ไม่รักกันจริงหรือ ? อุบัติเหตุจากรถเครื่อง (มอเตอร์ไซค์) มีมาก เพราะด้วยเหตุนี้ คนขี่ก็เมา และไม่ยอมสวมหมวกกันนอค ถึงมีหมวกกันนอค และสวมมันไว้ บางทีก็ช่วยไม่ได้ ผมเคยสังเกตการกินเหล้าของคนเรานั้น หากกินอย่างราบเรียบไม่เอะอะมะเทิ่งไม่กินด้วยอารมณ์กดดันหรือต้องการกินให้เกิดเสียงดังลั่น ผมก็เห็นว่าจะกินเข้าไปสักเท่าไรก็ยากจะเมา หรือถ้าเมาก็ขอล้มตัวนอนอย่างเดียว กินแล้วเมาง่าย ก็คือ กินอย่างมีอารมณ์ ทั้งอารมณ์เครียด และอารมณ์สนุกสนาน ไม่เคยมีใครบอกเลยว่า งานฉลองสงกรานต์จำเป็นต้องกินเหล้า เพราะสงกรานต์มีประเพณีมาแต่โบราณ ว่าจะต้องทำอะไรกันบ้างในวันสงกรานต์ ต้องทำอาหารไปทำบุญที่วัด ไปตักบาตรที่วัด ฟังพระเทศน์ที่วัด รดน้ำขอพรพ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย หรือผู้อาวุโส ทำความสะอาดบ้านเรือนตลอดจนโต๊ะหมู่บูชา สรงน้ำพระพุทธรูปทั้งที่บ้านและที่วัด ความรัก และความสามัคคีระหว่างคนในหมู่บ้านก็จะเกิดขึ้นที่วัด เพราะทุกคนไปวัดไปด้วยจิตใจที่สะอาดบริสุทธิ์ มีอาหารข้าวปลาไปทำบุญร่วมกัน ต่างคนต่างก็พิถีพิถันในการแต่งกาย เลือกเอาความสะอาดเป็นที่ตั้ง เลือกเอาสีสันที่สวยงามเป็นมงคลมาใช้นุ่งห่ม พูดจากันด้วยภาษาดอกไม้ การเล่นด้วยการสาดน้ำแต่แรกมา ก็เป็นการสาดน้ำด้วยความสนุกสนาน มากกว่าจะเป็นความทะลึ่งตึงตัง สาดเฉพาะคนที่รู้จักกันเท่านั้น สงกรานต์กับนางสงกรานต์เป็นคนละเรื่อง นางสงกรานต์เป็นตำนาน เล่ากันว่ามีด้วยกัน 7 องค์ เป็นเมียน้อยพระอินทร์ทั้งหมด แต่ละคนมีชื่อมีพาหนะเป็นของตนเอง ส่วนการเดินทางในวันสงกรานต์นั้น เกิดขึ้นเพราะทางราชการเป็นต้นเหตุ ประกาศหยุดราชการถึง 3 วันติดต่อกัน การหยุดติดต่อกัน 3 วัน หากได้มีโอกาสรวมกับวันหยุดเสาร์อาทิตย์เป็น 5 วันเหมือนปีนี้ ก็จะเป็นการกระตุ้นให้การเดินทางเกิดขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ การเดินทางระหว่างจังหวัดจึงเกิดขึ้น เช่นเดียวกับการเดินทางระหว่างประเทศแตกต่างกันไปตามแต่ละฐานะของแต่ละคน มีเงินน้อยก็เที่ยวไทย มีเงินมาก็เที่ยวเมืองนอก และการเดินทางท่องเที่ยวในฤดูร้อนอย่างนี้ จังหวัดที่อยู่ชายทะเลจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวสุดยอดความนิยมมากที่สุด คึกคักมากที่สุดก็เป็นหัวหิน เพราะมันไกลกรุงเทพ ฯ ถึง 200 กว่ากิโลเมตรถ้าลงไปใต้เกินกว่าหัวหินยามนี้ ก็อาจไปถึงแดนสนธยา อาจไปเจอเรื่องไม่ดีเป็นเหตุแห่งความไม่สงบที่รัฐบาลตั้งอกตั้งใจปราบปรามทุกวันนี้ ชายทะเลด้านตะวันออกก็เป็น เมืองพัทยา ซึ่งสมัยนี้เมืองพัทยาพัฒนาสงกรานต์ถึงระดับจัดงานสงกรานต์เป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง เรียก วันไหลพัทยา แล้วก็จัดวันอยู่นอกรอบเทศกาลสงกรานต์ไปเลย การท่องเที่ยวแบบนี้ ราชการก็เหนื่อยไปด้วยเพราะต้องจัดระเบียบการเดินทางให้แก่ประชาชนจัดระเบียบการเดินรถให้แก่ผู้ใช้รถใช้ถนน ตรวจเข้มระบบ "เมาไม่ขับ" เพื่อลดอุบัติเหตุ ทั้งๆ ที่ นักท่องเที่ยวเองไม่มีใครอยากตายง่ายๆ หรอกครับ ผมจะบอกให้ เพราะต้องเตรียมความพร้อมสำหรับการเดินทางอย่างรัดกุม ไม่ว่าจะเป็นความพร้อมของยวดยานที่ใช้หรือความพร้อมของร่างกายและจิตใจ อย่างน้อยที่สุดก็มีการวางแผนในการเดินทาง ไปไหน และไปอย่างไร แถมยังต้องกำหนดล่วงหน้าเสร็จว่าควรจะกลับวันไหน เวลาใด ทั้งหมดนี้ก็เพื่อความสะดวกในการใช้รถ วัดวาอารามต่างๆ เท่าที่มีอยู่ในเมืองไทยนั้น ผมคิดว่าคงจะครึกครื้นไปตามขนาดและพื้นที่คงไม่ใช่เป็นความสนุกสนานเพียงเฉพาะวัดที่มีชื่อเสียงโด่งดัง วัดสำหรับชาวบ้านจริงๆ ในท้องถิ่นไกลๆ ก็ต้องมีการทำบุญตามประเพณี ในป่าในเขาก็ต้องมีคนไปทำบุญจนได้ ซึ่งประเพณีนี้แหละที่ผมชื่นชม พวกเขามีใบหน้าที่ยิ้มแย้มแจ่มใส ด้วยเสื้อผ้าอาภรณ์หลากสีสดใส ต่างทักทายกันเสียงขรมวัดเพราะเป็นคนบ้านเดียวกัน จะได้พบกันซึ่งหน้าก็วันทำบุญสงกรานต์นี้แหละ สงกรานต์ไทยเป็นอย่างหนึ่ง และสงกรานต์ที่ยังคงรักษาประเพณีดั้งเดิมเอาไว้อย่างเหนียวแน่นก็อีกอย่าง ส่วนที่ได้ชื่อว่ารักษาได้เหมือนเดิมมากๆ ก็คือ สงกรานต์ของพวกมอญเช่นสงกรานต์ของชาวมอญที่บางกระดี่เป็นต้น สงกรานต์บางกระดี่ มีการกำหนดวันบุญอย่างตรงไปตรงมารวมด้วยกันถึง 6 วัน ระหว่างวันที่ 13-15 เป็นวันทำบุญที่วัด และระหว่างวันที่ 16-18 เป็นวันสรงน้ำพระ ประเพณีที่รักษาได้ของพวกเขาเริ่มจากการแต่งกาย ทั้งการห่มสไบเฉียง ทั้งการสวมเสื้อแขนกระบอก ทั้งการเกล้าผมมุ่นมวยปักปิ่น สำหรับผู้หญิง ส่วนผู้ชายถึงจะไม่นุ่งโสร่ง แต่ก็ต้องมีผ้าพาดไหล่ เป็นผ้าไหมราคาค่อนข้างแพง การทำบุญของพวกเขาก็ต้องเริ่มจากการถวายข้าวแช่แก่พระสงฆ์ในตอนเช้าเรื่องของข้าวแช่นี้นอกจากจะทำบุญถวายพระแล้วยังมอบให้กับผู้ใหญ่ที่ตนนับถือด้วย ประเพณีอีกอย่างหนึ่งของชาวรามัญที่น่าเป็นตัวอย่างก็คือ การรักษาศีลอุโบสถทั้งสามวัน (13-15 เมษายน) โดยจะมีประเพณีการส่งสำรับ โดยลูกหลาน ซึ่งนำส่งในเวลากลางวันที่สัดส่วนในตอนเย็นก็จะดูแลสรรพสิ่งอันจำเป็นแก่การพักแรมที่วัด ส่วนการสรงน้ำพระของชาวมอญ ก็เป็นงานที่แตกต่างไปจากการสรงน้ำพระของคนไทยพวกเขาถือเอาวันที่ 16-18 เป็นวันสรงน้ำพระ ใช้เวลาตอนบ่าย แบ่งกลุ่มออกไปเป็นชาย 1กลุ่มและหญิงอีก 1 กลุ่ม มีระเบียบในการสรงน้ำไม่เหมือนกัน สรงน้ำพระเสร็จแล้ว จึงจัดให้มีการรดน้ำดำหัวกันที่นอกเขตวัด เพราะคนมอญถือนักหนาว่าสตรีจำเป็นต้องให้ห่างจากพระมากๆ แม้น้ำเปียกผ้าถุงสตรี ถ้าตกลงในเขตวัดก็ถือว่าเป็นบาปอย่างสูง อย่างไรก็ตาม เทศกาลสงกรานต์ไทยก็เป็นมรดกโลกที่น่าชื่นอกชื่นใจ และเป็นงานที่บานฉ่ำอย่างแท้จริง มีความเย็นในกลางฤดูร้อนเพราะได้น้ำที่สาดกันไปมาส่วนระเบียบที่ต้องการป้องกันอุบัติเหตุอันเกิดจากการกินเหล้านั้น ผมว่าแก้ไขลำบากแต่ก็ต้องจัดระเบียบและดำเนินการอย่างเข็มแข้ง น่าขอบคุณ สงกรานต์ไทย ยังเป็นเทศกาลไทยๆ ที่เหลือให้กับคนไทยมาได้จนถึงทุกวันนี้