ผมเชื่อว่าท่านผู้อ่านเกือบทุกคน น่าจะมีความรู้สึกเช่นเดียวกับผม ทันทีที่ได้ทราบมาตรการประหยัดเชื้อเพลิงของรัฐบาล บางข้อเห็นแล้วไม่น่าเชื่อว่าเป็นเรื่องจริง ที่ผ่านการกลั่นกรองมาแล้วหลายขั้นตอน ผมนึกว่าผมฝันไปมากกว่า เช่น การปิดสถานีบริการเชื้อเพลิง หรือ "ปั๊มน้ำมัน" ตั้งแต่สี่ทุ่ม ผมยังนึกไม่ออกว่า จะมีผู้ใช้รถคนไหน ที่จะผลาญเชื้อเพลิงโดยไม่จำเป็น แล้วไม่สามารถกระทำการได้ ทุกคนก็เติมเชื้อเพลิงไว้ล่วงหน้าได้อยู่แล้ว มาตรการนี้กลับสร้างความเดือดร้อนให้ผู้ที่จำเป็นต้องใช้รถยามค่ำคืนมากกว่า ที่จริงแล้วปล่อยให้กลไกของ ตลาดเป็นตัวควบคุมดีที่สุด ถ้าจำนวนลูกค้าไม่ถึงจุดคุ้มกับค่าแรงพนักงาน ค่าไฟฟ้าสำหรับแสงสว่างและปั๊มสูบเชื้อเพลิง รวมทั้งกำไรแล้ว เขาก็จะเลือกกำหนดปิดปั๊มตามความเหมาะสมกันเองได้

ผมเชื่อว่าท่านผู้อ่านเกือบทุกคน น่าจะมีความรู้สึกเช่นเดียวกับผม ทันทีที่ได้ทราบมาตรการประหยัดเชื้อเพลิงของรัฐบาล บางข้อเห็นแล้วไม่น่าเชื่อว่าเป็นเรื่องจริง ที่ผ่านการกลั่นกรองมาแล้วหลายขั้นตอน ผมนึกว่าผมฝันไปมากกว่า เช่น การปิดสถานีบริการเชื้อเพลิง หรือ "ปั๊มน้ำมัน" ตั้งแต่สี่ทุ่ม ผมยังนึกไม่ออกว่า จะมีผู้ใช้รถคนไหน ที่จะผลาญเชื้อเพลิงโดยไม่จำเป็น แล้วไม่สามารถกระทำการได้ ทุกคนก็เติมเชื้อเพลิงไว้ล่วงหน้าได้อยู่แล้ว มาตรการนี้กลับสร้างความเดือดร้อนให้ผู้ที่จำเป็นต้องใช้รถยามค่ำคืนมากกว่า ที่จริงแล้วปล่อยให้กลไกของ ตลาดเป็นตัวควบคุมดีที่สุด ถ้าจำนวนลูกค้าไม่ถึงจุดคุ้มกับค่าแรงพนักงาน ค่าไฟฟ้าสำหรับแสงสว่างและปั๊มสูบเชื้อเพลิง รวมทั้งกำไรแล้ว เขาก็จะเลือกกำหนดปิดปั๊มตามความเหมาะสมกันเองได้ วิธีประหยัดเชื้อเพลิงให้ได้ผล ที่ผมใช้เป็นชื่อเรื่องในตอนนี้ ไม่ใช่วิธีประหยัดเชื้อเพลิงของพวกเราผู้ใช้รถ เพราะผมได้นำเสนอไปแล้วเมื่อไม่นานมานี้ และสื่อต่างๆ ก็เผยแพร่ให้ความรู้แก่ผู้ใช้รถกันอย่างจริงจังพอสมควรอยู่แล้ว แต่เป็นมาตรการที่ถูกหลักวิชาการ และผู้รับผิดชอบด้านพลังงาน น่าจะนำมาใช้อย่างเป็นรูปธรรม โดยคำนึงถึงผลประโยชน์ของชาติเป็นหลัก ผมขอนำเสนอโดยไม่เรียงลำดับความสำคัญนะครับ อย่างแรก คือ ความคล่องตัวของการจราจร ซึ่งดูเหมือนจะรณรงค์กันมากว่าสามสิบปีแล้ว ความประหยัดเชื้อเพลิงของรถ ขณะขับในการจราจรที่คล่องตัว อยู่ในระดับหลักร้อยเปอร์เซนต์ครับ เช่น ขณะรถติดวัดได้ 3 ถึง 4 กม./ ลิตร แต่ขณะคล่องตัวทำได้เกือบ 10 กม./ ลิตร เป็นต้น ทุกวันนี้ยังไม่มีความพยายามแก้ปัญหานี้อย่างเป็นระบบและถูกหลักวิชาการ ตำรวจจราจรแต่ละจุด จะใช้วิธีแก้ปัญหาเฉพาะหน้าของตนเท่านั้น แล้วยังถูกเสริมให้เลวร้ายลงไปอีก ด้วยมารยาทในการขับรถที่ทราม และเอาอย่างกันจนกลายเป็นค่านิยมไปแล้ว บ่อยครั้งก็ไม่มีทางออกสำหรับคนดี เพราะต้องเลือกระหว่างการเอาเปรียบกับการถูกเอาเปรียบเท่านั้น พวกเราขับรถกันแบบก้าวร้าว ชิงไหวชิงพริบ ชิงความได้เปรียบ ในขณะที่ในต่างประเทศที่พัฒนาแล้วจริงๆ เขาถือว่าการเสียสละ การให้ทาง เป็นสิ่งน่ายกย่อง และจะได้รับการขอบคุณกลับมาจากผู้รับเสมอ ส่วนของเราใครทำอย่างนั้น มีไม่ถึงครึ่งของผู้รับที่จะขอบคุณอย่างจริงจัง ส่วนใหญ่ทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น บางทีก็แบ่งชั้นวรรณะ ขอบคุณคนขับแทกซีหรือสามล้อเครื่องไม่ได้เด็ดขาด บางคนทำท่าเหมือน "ชิงทาง" มาได้ ทั้งที่อีกคนเขาเสียสละให้ สอง วิธีขับ คนไทยยังขับรถอย่างผิดหลักกันอยู่มาก โดยเฉพาะระดับที่มีการศึกษาค่อนข้างน้อย เช่น พวกขับรถบรรทุกทั้งเล็กและใหญ่ รถโดยสาร ถ้ายังไม่เคยสังเกต ลองดูได้ครับ เวลาตามหลังรถพวกนี้ ซึ่งเกือบทั้งหมดใช้เครื่องยนต์ดีเซล เราจะเห็นควันดำถูกพ่นออกมาจากปลายท่อไอเสียเป็นระยะสั้นๆ สลับกับช่วงไม่มีควัน มันคือวิธีการรักษาความเร็วคงที่ ของผู้ที่ไม่เคยเรียนวิธีขับรถแบบถูกต้องมา ช่วงที่เห็นควันดำพลุ่งออกมา คือช่วงที่คนขับเหยียบคันเร่งจนยันพื้นแบบทันทีใด รถจะถูกเร่งความเร็ว ในแบบที่สิ้นเปลืองเชื้อเพลิงสูงสุด แล้วพอรู้สึกว่าความเร็วเริ่มจะสูงเกินระดับที่ต้องการ เขาก็จะลดความเร็ว โดยการถอนคันเร่งจนสุด ช่วงนี้เครื่องยนต์จะ "ไม่ต้องการหมุน" และเป็นฝ่ายถูกล้อฉุดให้หมุนด้วยแรงเฉื่อยของตัวรถ พูดให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ เครื่องยนต์กำลังเป็นฝ่ายเบรคให้รถช้าลง พลังงานที่ใช้จากเชื้อเพลิงแบบล้างผลาญมาแล้วตอนปล่อยควันดำ จะถูกทำลายสูญเปล่าไปด้วยแรงเสียดทานของชิ้นส่วนภายในเครื่องยนต์ พอความเร็วลดลงจนต่ำกว่าระดับที่ต้องการ คนขับก็จะเหยียบคันเร่งจนยันพื้น เป็นวัฏจักรอุบาทว์เช่นนี้ไปตลอดทาง แทนที่จะเหยียบคันเร่งให้คงที่ รักษาความเร็วที่ต้องการ คนขับรถเชิงพาณิชย์ รวมทั้งพวกที่ขับรถพิคอัพส่วนตัว กว่าร้อยละเก้าสิบ ขับรถกันด้วยวิธีนี้ครับ ดูเหมือนจะมีการสอนกันต่อๆ กันมาด้วยว่าเป็นวิธีที่ถูกและผู้ที่หัดขับพึงเอาเยี่ยงอย่างและฝึกฝนให้ชำนาญ ผมเชื่อว่าความสิ้นเปลืองที่ไม่ควรจะเสียเพราะวิธีขับแบบนี้ น่าจะอยู่ในระดับ 30 % ขึ้นไป ระยะไม่กี่ปีมานี้ กำลังมีความเชื่ออย่างใหม่ ที่ล้างผลาญน้ำมันเชื้อเพลิงอย่างน่าเสียดายมาก ก็โดยผู้ขับกลุ่มเดิมนี่แหละครับ ที่บอกและเชื่อกันต่อมาเป็นลูกโซ่ว่าการดับเครื่องยนต์ที่ไม่ต้องการใช้แล้วติดใหม่ จะสิ้นเปลืองมากกว่าการปล่อยให้เครื่องยนต์ทำงาน (เดินรอบเบา) ไว้ตลอด ไม่ว่าจะนานแค่ไหน ผมว่าถ้าผมจะไม่เคยเรียนด้านเครื่องยนต์หรือพลังงานอะไรมาเลย ผมก็ต้องรู้ด้วยสามัญสำนึกอยู่ดี ว่ามันเป็นไปไม่ได้แน่นอน ความคิดวิบัตินี้กำลังระบาดลามไปทั่วประเทศเร็วยิ่งกว่าเชื้อไข้หวัดนกหลายเท่า ผมเคยพบกระทั่งคนขับรถขุดดิน (แบคโฮ) ที่ติดเครื่องยนต์ไว้ เผื่อกินอาหารครึ่งชั่วโมง ลองถามดูก็ได้คำตอบว่า เขาว่ากันว่า ดับเครื่องแล้วติดใหม่จะเปลืองน้ำมันมากกว่า เศร้าครับ สาม เครื่องยนต์ดีเซล ที่ไม่ได้ถูกปรับตั้งตามกำหนด จะสิ้นเปลืองเชื้อเพลิงเพิ่มขึ้นได้ในระดับหลายสิบเปอร์เซนต์ เครื่องยนต์เบนซินในรถเก๋งส่วนใหญ่ของพวกเรา จะทำงานได้ดีเป็นปกติ ก็ต่อเมื่อเชื้อเพลิงที่ระเหยคลุกเคล้ากับอากาศก่อนไหลเข้าสู่เครื่องยนต์ จะต้องมีสัดส่วนพอเหมาะมากๆ ถ้าปริมาณเชื้อเพลิงมากไป ไอดีก็จะเข้มเกินไป จนประกายไฟที่เขี้ยวหัวเทียนจุดไม่ติด ถ้าเชื้อเพลิงน้อยเกินไป ไอดีก็จะจางไป จนไฟที่เขี้ยวหัวเทียนไม่ติดเหมือนกัน ระบบจ่ายเชื้อเพลิงของเครื่องเบนซิน จึงต้องจ่ายน้ำมันเบนซินให้เครื่องยนต์ในอัตราที่ถูกต้องอยู่เสมอ เราถึงจะขับรถของเราได้อย่างราบรื่น ไม่มีอาการกระตุก สะดุดหรือสำลักใดๆ แต่เครื่องยนต์ดีเซลไม่เป็นเช่นนี้ครับ ระบบจ่ายเชื้อเพลิงจ่ายน้อยเกินไป ก็ยังทำงานได้ แต่กำลังจะลดลง และถ้าจ่ายมากเกิน (ที่เรารู้ได้จากการเห็นควันดำออกมาทางปลายท่อไอเสีย) มันก็ยังทำงานได้ดีเหมือนปกติ แถมด้วยการมีกำลังมากกว่าตอนได้เชื้อเพลิงถูกต้องเสียอีก แต่กำลังที่เพิ่มขึ้นนี้ ไม่คุ้มครับ เพราะมันเพิ่มขึ้นไม่มาก เมื่อเทียบกับเชื้อเพลิงที่ใช้เพิ่มขึ้น พูดง่ายๆ ก็คือ เครื่องยนต์ทำงานในสภาพที่ล้างผลาญเชื้อเพลิง แต่คนขับไม่เดือดร้อนอะไร เพราะเครื่องยนต์ยังทำงานเหมือนปกติ แถมด้วยความแรงอีกหน่อย ความสูญเสียอยู่ที่เชื้อเพลิง ที่ถูกเผาผลาญโดยไม่จำเป็น บวกกับเขม่าที่ทำลายสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของพวกเรา ความคลาดเคลื่อนของการจ่ายเชื้อเพลิงดีเซลนั้น มักไม่เปลี่ยนไปทางจ่ายน้อยครับ ส่วนใหญ่ร้อยทั้งร้อย เปลี่ยนไปทางจ่ายมากเกิน เพราะมันเกี่ยวข้องกับความสึกหรอของชิ้นส่วนของชุดจ่ายเชื้อเพลิง ผมประมาณว่าความสิ้นเปลืองเชื้อเพลิงที่ไม่ควรเสียเพราะเหตุนี้อยู่ในระดับหลายสิบเปอร์เซนต์เช่นเดียวกัน วิธีป้องกันนั้นไม่ยากครับ โดยการตรวจสภาพเครื่องยนต์ก่อนอนุมัติต่ออายุใช้งาน เช่น ทุก 2 ปี และการตรวจจับแบบสุ่ม เช่นที่ "ตรวจควันดำ" กันริมถนน แต่ต้องทำอย่างจริงจังต่อเนื่อง และเป็นธรรม ไม่ใช่จับเฉพาะหาค่าเหล้า หรือดึงเวลาต้องส่งส่วยให้ "นาย" เท่านั้น ตอนนี้มีสินบนนำจับ ดูเหมือนจะขยันกันอย่างหนัก บางคันควันไม่ถึงระดับ ก็พยายามเร่งเครื่องให้ได้ค่าปรับจนได้ ที่ผมไม่เข้าใจก็คือ ดูเหมือนบรรดารถเมล์พวกร่วมบริการจะได้รับการยกเว้น พ่นควันดำเท่าใดก็ได้ เจ้าของกิจการพวกนี้กอบโกยเสวยสุข บนความเจ็บป่วย และชีวิตของประชาชนทั่วไปได้อย่างไรครับ ? สภาพรถก็เลวร้ายอยู่แล้ว (สัญลักษณ์แถบน้ำเงิน ฟ้าเหลือง) ยังถูกเสริมด้วยคนขับที่เหมือนถูกส่งมาจากนรกขุมสุดท้ายเข้าไปอีก ที่จริงแล้วการพ่นควันดำระดับนี้ ในประเทศที่พัฒนาแล้ว และตำรวจมีศักดิ์ศรี ไม่ต้องใช้เครื่องมือวัดแล้วครับ ตำรวจ (ไม่จำเป็นต้องเป็นการจราจรด้วย) สามารถระงับการใช้งานได้ทันที ผมจะยกตัวอย่างง่ายๆ เช่น ถ้ามีใครอุตริจุดไฟให้ลุกโพลงบนกระบะของรถพิคอัพ แล้วขับเพ่นพ่านบนถนนหลวง ตำรวจไม่ต้องใช้เครื่องมือพิสูจน์หรอกครับ ว่ามันคือเปลวไฟจริงแท้แน่นอน แค่มองเห็นด้วยตาก็เพียงพอในการจับกุมแล้ว ควันดำขนาดขับตามหลังแล้วมองไม่เห็นอะไรเลย ก็ไม่ต้องใช้เครื่องมือตรวจแล้วครับ ตำรวจของเขามีศักดิ์ศรี ซื่อตรงพอ ขึ้นศาลเมื่อใดก็ได้รับความเชื่อถือ เนื้อที่หมดพอดี ขอผลัดไปต่อในฉบับหน้าครับ